Je kent de uitdrukkingen vast wel: Target Zero, Zero Harm, Goal Zero, Nul incidenten, “Iedereen gaat naar huis zoals hij gekomen is”, etcetera. Slogans die moeten aangeven hoe belangrijk veiligheid is voor een organisatie en soms zelfs als doelstelling worden gepositioneerd: Zero, Nul, Niets, Nada aan incidenten!

We hebben gemerkt dat er in veiligheidsland flinke verdeeldheid bestaat over deze termen. Van gepassioneerde voorstanders tot felle tegenstanders die dit soort slogans of doelstellingen tot en met de grond gelijk maken. Maar wat is nou waarheid? Dat ligt er wat ons betreft maar net aan hoe je er naar kijkt en vooral hoe je als organisatie die “nul” gebruikt.

Target Zero

Laten we eerst eens kijken waar Target Zero dan eigenlijk over gaat. Wat wordt er gemeten? Waar willen we er nul van hebben? Vanuit onze ervaringen met grote internationale organisaties zouden we een incident als volgt beschrijven:

Een incident = iets wat ongepland is waarbij schade of letsel is ontstaan aan:

• het milieu,
• eigendommen, en/of
• mensen

(Heb jij een andere definitie, deel deze gerust met me)

Ongepland

Het gaat hier om een ongeplande uitkomst van een actie of situatie. Immers, als een incident gepland zou zijn, dan spreken we over een strafbaar feit of over een terroristische actie.

Milieu

We hebben het dan over situaties zoals bijvoorbeeld ‘spills’/lekkages waarbij vloeistoffen of gassen vrijkomen die een impact (kunnen) hebben op het milieu. Let wel, onder milieu vallen ook mensen die niet bij of voor de betreffende organisatie werken, dus omwonenden bijvoorbeeld.

Eigendommen

Iemand rijdt met een heftruck in het magazijn een stelling om. De bestuurder in kwestie heeft geen letsel, maar de stelling en heftruck zijn beschadigd. (Vanuit het perspectief “mens” kun je deze situatie trouwens als een near-miss/bijna-ongeval betitelen.)

Mensen

Dit betreft ongevallen op het werk waarbij medewerkers gewond raken. Veel organisaties verdelen deze onder in:

• Fatalities, oftewel ongevallen met dodelijke afloop
• Lost Time Injuries, oftewel ongevallen met verzuim
• Recordable Injuries, oftewel ongevallen zonder verzuim (of: de medewerker kan zijn reguliere werk niet hervatten, maar hij kan wel vervangend werk doen), maar waarbij wel een dokters- of ziekenhuis bezoek nodig was
• First-Aid Injuries, ook wel eens denigrerend “pleistertjes plakken” genoemd. Hier is vaak wel een BHV-er bij betrokken, maar een dokters- of ziekenhuisbezoek is niet nodig.
  Behalve bovenstaande incidenten, kunnen we ook nog spreken over “near-misses” oftewel bijna-ongevallen, en over onveilige situaties en gedragingen. Omdat hier uiteindelijk geen letsel bij is worden dit geen ongevallen genoemd en dus niet aangemerkt als een incident (tenzij er wel schade is aan eigendommen of het milieu).

Wat meten we als we het over Target Zero hebben?

De nul in Target Zero gaat over de incidenten met betrekking tot mensen. Veelal vallen daar ‘slechts’ de serieuzere gevallen onder, namelijk de Fatalities, Lost Time Injuries en de Recordables. First Aid incidenten worden wel geregistreerd in managementsystemen maar meestal niet meegenomen in de safety metrics die betrekking hebben op de Nul in Target Zero. Dan is nog enige verdere specificering noodzakelijk, want bij een groot aantal organisaties worden incidenten waarbij contractors of soms zelfs uitzendkrachten (beide zijn toch ook echt mensen zou je zeggen) letsel oplopen, niet meegenomen in de rapportages naar het hoogste management. Deze vallen dan dus ook niet in de categorie waar de Nul betrekking op heeft.

Is de Nul wel te halen, of onhaalbaar?

Terug naar de discussie over Target Zero. Enerzijds zou je kunnen zeggen dat de nul statistisch gezien zo goed als onhaalbaar is. Elke deviatie maakt namelijk al dat je ‘m niet zult halen. Vanuit een SMART-doelstellingen perspectief kan je je dus afvragen of nul realistisch is. Voor de buurtsuper op de hoek misschien wel, maar dat is waarschijnlijk een heel ander verhaal voor de organisatie(s) waar jij voor werkt waar vele honderden mensen werken, misschien wel verspreid over verschillende vestigingen in misschien zelfs wel verschillende landen. In de medewerkerstrainingen die we met Eagle’s Flight binnen onze Safe by Choice trajecten voor opdrachtgevers geven is er altijd discussie over die Nul. Een discussie, die we trouwens van harte verwelkomen.

En als we de nul wel halen, wat zegt dat?

Betekent het halen van die nul dat er altijd veilig gewerkt is..? De afwezigheid van incidenten betekent niet persé dat er altijd veilig gewerkt is. Daar heb ik onlangs nog een ander artikel over geschreven, genaamd “Laat je niet foppen door goede safety metrics”. Misschien hebben de factoren ‘geluk’ of ‘lage faalkansen’ wel meegespeeld, maar had het ook zomaar anders af kunnen lopen. Kijk maar naar een near-miss, dat had met een beetje pech toch ook zomaar een incident kunnen zijn.

Gevaren

En als we de nul tot doel stellen, lopen we dan niet het gevaar dat we een situatie creëren waar het doel de middelen heiligt..? Met andere woorden, wie wil er verantwoordelijk voor zijn dat die nul niet gehaald wordt? Ik weet van een situatie waarbij iemand op het werk zijn been brak en buiten de poort getild werd alvorens de ambulance te bellen. Zo was het off site gebeurd en dus geen incident voor de safety metrics!

En remmen we misschien niet het melden van near-misses af? Want als het bijna een incident was geweest, wat denken collega’s/leidinggevenden/de organisatie dan wel niet van je? Er kan een heel negatieve sfeer ontstaan rondom (potentiële) incidenten die niet bijdraagt aan het verbeteren van de algehele veiligheid.

Of wat als we nou een incident hebben en dus die nul niet halen? Wat doet dat met de motivatie van iedereen? Je kunt dat niet meer rechtbreien door de rest van het jaar extra veilig te zijn. Hoe dan verder?

De kracht van de nul

Er zijn dus heel wat redenen om sceptisch tegenover Target Zero te staan. Heeft die Nul dan wel waarde? Jazeker, maar de waarde zit ‘m in hoe en waarom je ‘m gebruikt.

In de cultuurtrajecten zoals we die bij onze klanten begeleiden, gebruiken we ‘m om de motivatie tot het vertonen van “persoonlijk eigenaarschap” rondom veiligheid te vergroten. De Nul kan namelijk een krachtige inspiratiefactor zijn. Iets anders dan de Nul accepteren betekent namelijk dat je het accepteert dat er mensen gewond raken. Bedenk maar eens wat voor signaal je afgeeft aan je medewerkers als je als organisatie zegt “Target 3 is ook goed”.

Trainingsdiscussie

In de Safe by Choice “Eigenaarschap”-trainingen stellen we aan het begin van de dag wel eens de vraag: “Wie denkt dat de Nul haalbaar is bij zijn organisatie?”. De meningen zijn dan altijd verdeeld. We vragen aan medewerkers die die Nul als onhaalbaar zien waarom ze dat vinden. Veelal komen er argumenten naar voren zoals:

• We hebben het over 500+ mensen hier, er gaat altijd wel iets mis
• Sommige mensen denken niet voordat ze doen
• Je kunt niet alles onder controle hebben
• Een ongeluk zit in een klein hoekje
• Waar gewerkt wordt worden fouten gemaakt/waar gehakt wordt vallen spaanders

Allemaal plausibele argumenten. Maar dan vragen we: “stel je eens voor, misschien een beetje zwart-wit, maar toch: Wat nou als je bij jullie organisatie 2 groepen mensen hebt, met een verschillende overtuiging. Groep A is er van overtuigd dat Nul niet haalbaar is. Om redenen zoals hierboven beschreven. En er is ook een groep B, die er wel heilig in gelooft en de inspanning wil leveren. Welke van deze 2 groepen gaat aan het einde van het jaar waarschijnlijk de beste veiligheidsresultaten halen?”.

Veelal noemt men dan groep B. Dat is raar toch? Want die 2 groepen werken bij dezelfde organisatie, met dezelfde processen, dezelfde risico’s, hoe kan dat dan? Wat doet groep B dan anders dan groep A? Vaak krijg ik dan antwoorden als:

• Groep B accepteert minder
• Groep B is proactiever m.b.t. veiligheid
• Groep A is eerder geneigd om risico’s te accepteren
• Groep B neemt verantwoordelijkheid voor elkaars gedrag, waar groep A eerder geneigd zal zijn alleen verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag te nemen (als ze dat al doen)

Als bovenstaande klopt, wat betekent dat dan? Dat je mindset invloed heeft op de veiligheidsresultaten die je gaat halen. Vaak vragen mensen ons dan nog naar onze mening, of wij denken dat die Nul haalbaar is voor hun organisatie?

Ons antwoord is dan altijd: het maakt ons niet uit of die nul haalbaar is. Maar we kiezen er voor om te geloven dat het kan. Want de mindset die je hebt, bepaalt voor een groot deel hoe je je gedraagt. En hoe je je gedraagt bepaalt weer wat voor resultaten je zult halen. We kunnen je garanderen, dat als jullie allemaal kiezen om te geloven dat de Nul onhaalbaar is, jullie ‘m ook zeker niet zullen halen. En de vraag die er dan overblijft, is wie van jullie ligt er dit jaar dan in het ziekenhuis? Vrijwilligers…?

(Nb: in onze Safe by Choice eigenaarschap-training zijn we dan de rest van de dag nog bezig met activiteiten die tot doel hebben eigenaarschap te creëren en de mindset “dingen mogen niet gebeuren… die wij onder controle kunnen hebben!” te verankeren. Wil je meer weten over hoe we dat aanpakken en wat we er mee bereiken, bekijk dan gerust eens de safety pagina op onze website)

Conclusie

We zijn ben erg benieuwd naar jouw conclusie na het lezen van dit artikel? Hoe keek en/of kijk jij tegen die Nul aan? Wij zijn in ieder geval een voorstander, zolang je ‘m maar gebruikt als inspirator, als middel om eigenaarschap te vergroten, als middel om de neuzen dezelfde kant op te krijgen, als middel om bewustzijn te vergroten. En niet als middel op zich, maar in een weloverwogen aanpak die alomvattend aan overtuiging bouwt in alle lagen van de organisatie. Doen jullie dat niet, of wordt de Nul ‘slechts’ als doel gehanteerd, dan hebben slogans als Target Zero inderdaad Zero waarde.